LUẬN NGỮ-論語

Luận ngữ
學而第一

[ Đệ nhất chương ]
【一節】子曰、學而時習之、不亦說乎。【二節】有朋自遠方來、不亦樂乎。
[ Nhất tiết ] tử viết , học nhi thời tập chi , bất diệc thuyết hồ . [ Nhị tiết ] hữu bằng tự viễn phương lai , bất diệc nhạc hồ .
【三節】人不知而不慍、不亦君子乎。
[ Tam tiết ] nhân bất tri nhi bất uấn , bất diệc quân tử hồ .
【第二章】【一節】有子曰、其為人也孝弟、而好犯上者鮮矣、不好犯上、而好作亂者、未之有也。
[ Đệ nhị chương ] [ nhất tiết ] hữu tử viết , kỳ vi nhân dã hiếu đệ , nhi hảo phạm thượng giả tiên hĩ , bất hảo phạm thượng , nhi hảo tác loạn giả , vị chi hữu dã .
【二節】君子務本、本立、而道生、孝弟也者、其為仁之本與。
[ Nhị tiết ] quân tử vụ bổn , bổn lập , nhi đạo sanh , hiếu đệ dã giả , kỳ vi nhân chi bổn dữ .
【第三章】子曰、巧言令色、鮮矣仁。
[ Đệ tam chương ] tử viết , xảo ngôn lệnh sắc , tiên hĩ nhân .
【第四章】曾子曰、吾日三省吾身、為人謀、而不忠乎、與朋友交、而不信乎、傳不習乎。
[ Đệ tứ chương ] tằng tử viết , ngô nhật tam tỉnh ngô thân , vi nhân mưu , nhi bất trung hồ , dữ bằng hữu giao , nhi bất tín hồ, truyện bất tập hồ .
【第五章】子曰、道千乘之國、敬事而信、節用而愛人、使民以時。
[ Đệ ngũ chương ] tử viết , đạo thiên thừa chi quốc , kính sự nhi tín , tiết dụng nhi ái nhân , sử dân dĩ thời .
【第六章】子曰、弟子、入則孝、出則弟、謹而信、凡愛眾、而親仁、行有餘力、則以學文。
[ Đệ lục chương ] tử viết , đệ tử , nhập tắc hiếu , xuất tắc đệ , cẩn nhi tín , phàm ái chúng , nhi thân nhân , hành hữu dư lực , tắc dĩ học văn .
【第七章】子夏曰、賢賢易色、事父母、能竭其力、事君、能致其身、
[ Đệ thất chương ] tử hạ viết , hiền hiền dịch sắc , sự phụ mẫu , năng kiệt kỳ lực , sự quân , năng trí kỳ thân ,
與朋友交、言而有信、雖曰未學、吾必謂之學矣。
dữ bằng hữu giao , ngôn nhi hữu tín , tuy viết vị học , ngô tất vị chi học hĩ .
【第八章】【一節】子曰、君子不重、則不威、學則不固。【二節】主忠信。

[ Đệ bát chương ] [ nhất tiết ] tử viết , quân tử bất trọng , tắc bất uy , học tắc bất cố . [ Nhị tiết ] chủ trung tín .

【三節】無友不如己者。【四節】過則勿憚改。
[ Tam tiết ] vô hữu bất như kỷ giả . [ Tứ tiết ] quá tắc vật đạn cải .

【第九章】曾子曰、慎終追遠、民德歸厚矣。
[ Đệ cửu chương ] tằng tử viết , thận chung truy viễn , dân đức quy hậu hĩ .
【第十章】【一節】子禽問於子貢曰、夫子至於是邦也、必聞其政、求之與、
[ Đệ thập chương ] [ nhất tiết ] tử cầm vấn ư tử cống viết , phu tử chí ư thị bang dã , tất văn kỳ chánh , cầu chi dữ ,

抑與之與。【二節】子貢曰、夫子溫､良､恭､儉､讓、以得之、夫子之求之也、其諸異乎人之求之與。
ức dữ chi dữ . [ Nhị tiết ] tử cống viết , phu tử ôn , lương , cung , kiệm , nhượng , dĩ đắc chi , phu tử chi cầu chi dã , kỳ chư dị hồ nhân chi cầu chi dữ .

【十一章】子曰、父在、觀其志、父沒、觀其行、三年無改於父之道、可謂孝矣。

[ Thập nhất chương ] tử viết , phụ tại , quan kỳ chí , phụ một , quan kỳ hành , tam niên vô cải ư phụ chi đạo , khả vị hiếu hĩ .
【十二章】【一節】有子曰、禮之用、和為貴、先王之道、斯為美；小大由之。
[ Thập nhị chương ] [ nhất tiết ] hữu tử viết , lễ chi dụng , hòa vi quý , tiên vương chi đạo , tư vi mỹ ; tiểu đại do chi.

【二節】有所不行、知和而和、不以禮節之、亦不可行也。
[ Nhị tiết ] hữu sở bất hành , tri hòa nhi hòa , bất dĩ lễ tiết chi , diệc bất khả hành dã .

【十三章】有子曰、信近於義、言可復也、恭近於禮、遠恥辱也、因不失其親、亦可宗也。
[ Thập tam chương ] hữu tử viết , tín cận ư nghĩa , ngôn khả phục dã , cung cận ư lễ , viễn sỉ nhục dã , nhân bất thất kỳ thân , diệc khả tông dã .
【十四章】子曰、君子食無求飽、居無求安、敏於事、而慎於言、就有道、而正焉、可謂好學也已。
[ Thập tứ chương ] tử viết , quân tử thực vô cầu bão , cư vô cầu an , mẫn ư sự , nhi thận ư ngôn , tựu hữu đạo , nhi chánh yên , khả vị hảo học dã dĩ.
【十五章】【一節】子貢曰,貧而無諂、富而無驕、何如。子曰、可也、未
[ Thập ngũ chương ] [ nhất tiết ] tử cống viết, bần nhi vô siểm , phú nhi vô kiêu , hà như . Tử viết , khả dã , vị

若貧而樂、富而好禮者也。【二節】子貢曰、詩云、如切如磋、如琢如磨、
nhược bần nhi nhạc , phú nhi hảo lễ giả dã . [ Nhị tiết ] tử cống viết , thi vân , như thiết như tha , như trác như ma ,

其斯之謂與。【三節】子曰、賜也、始可與言詩
kỳ tư chi vị dữ . [ Tam tiết ] tử viết , tứ dã , thủy khả dữ ngôn thi.
已矣、告諸往而知來者。
Dĩ hĩ , cáo chư vãng nhi tri lai giả .
【十六章】子曰、不患人之不己知、患不知人也。
[ Thập lục chương ] tử viết , bất hoạn nhân chi bất kỷ tri , hoạn bất tri nhân dã .

【第一章】子曰、為政以德、譬如北辰、居其所、而眾星共之。
[ Đệ nhất chương ] tử viết , vi chánh dĩ đức , thí như bắc thần , cư kỳ sở , nhi chúng tinh cộng chi .
【第二章】子曰、詩三百、一言以蔽之、曰、思無邪。
[ Đệ nhị chương ] tử viết , thi tam bách , nhất ngôn dĩ tế chi , viết , tư vô tà

【第三章】【一節】子曰、道之以政、齊之以刑、民免而無恥。【二節】道之以德、齊之以禮、有恥且格。
[ Đệ tam chương ] [ nhất tiết ] tử viết , đạo chi dĩ chánh , chi dĩ hình , dân miễn nhi vô sỉ . [ Nhị tiết ] đạo chi dĩ đức , chi dĩ lễ , hữu sỉ thả cách .

【第四章】【一節】子曰、吾十有五而志于學。【二節】三十而立。【三節】四十而不惑。【四節】五十而知天命。【五節】六十而耳順。【五節】七十而從心所欲、不踰矩。
[ Đệ tứ chương ] [ nhất tiết ] tử viết , ngô thập hữu ngũ nhi chí vu học . [ Nhị tiết ] tam thập nhi lập . [ Tam tiết ] Tứ thập nhi bất hoặc . [ Tứ tiết ] ngũ Thập nhi tri thiên mệnh . [ Ngũ tiết ] lục thập nhi nhĩ thuận . [ Ngũ tiết ] thất thập nhi tòng tâm sở dục , bất du củ .【第五章】【一節】孟懿子問孝、子曰、無違。【二節】樊遲御、子告之曰、
[ Đệ ngũ chương ] [ nhất tiết ] mạnh ý tử vấn hiếu , tử viết , vô vi . [ Nhị tiết ] phiền trì ngự , tử cáo chi viết ,

孟孫問孝於我、我對曰、無違。【三節】樊遲曰、何謂也、子曰、生事之以禮、死葬之以禮、祭之以禮。
mạnh tôn vấn hiếu ư ngã , ngã đối viết , vô vi . [ Tam tiết ] phiền trì viết , hà vị dã , tử viết , sanh sự chi dĩ lễ , tử táng chi dĩ lễ , tế chi dĩ lễ .
【第六章】孟武伯問孝、子曰、父母唯其疾之憂。
[ Đệ lục chương ] Mạnh vũ bá vấn hiếu , tử viết , phụ mẫu duy kỳ tật chi ưu .

【第七章】子游問孝、子曰、今之孝者、是謂能養、至於犬馬、皆能有養、不敬、何以別乎。
[ Đệ thất chương ] tử du vấn hiếu , tử viết , kim chi hiếu giả , thị vị năng dưỡng , chí ư khuyển mã , giai năng hữu dưỡng , bất kính , hà dĩ biệt hồ .

【第八章】子夏問孝、子曰、色難、有事、弟子服其勞、有酒食、先生饌、曾是以為孝乎。
[ Đệ bát chương ] tử hạ vấn hiếu , tử viết , sắc nan , hữu sự , đệ tử phục kỳ lao , hữu tửu thực , tiên sanh soạn , tằng thị dĩ vi hiếu hồ .

【第九章】子曰、吾與回言終日、不違、如愚。退兒省其私、亦足以發、回也不愚。
[ Đệ cửu chương ] tử viết , ngô dữ hồi ngôn chung nhật , bất vi , như ngu . Thối nhi tỉnh kỳ tư , diệc túc dĩ phát , hồi dã bất ngu .

【第十章】【一節】子曰、視其所以。【二節】觀其所由。【三節】察其所安。【四節】人焉廋哉、人焉廋哉。
[ Đệ thập chương ] [ nhất tiết ] tử viết , thị kỳ sở dĩ . [ Nhị tiết ] quan kỳ sở do . [ Tam tiết ] sát kỳ sở an . [ Tứ tiết ] nhân yên sưu tai , nhân yên sưu tai

【十一章】子曰、溫故而知新、可以為師矣。
[ Thập nhất chương ] tử viết , ôn cố nhi tri tân , khả dĩ vi sư hĩ .
【十二章】子曰、君子不器。
[ Thập nhị chương ] tử viết , quân tử bất khí .

【十三章】子貢問君子、子曰、先行其言、而後從之。
[ Thập tam chương ] tử cống vấn quân tử , tử viết , tiên hành kỳ ngôn , nhi hậu tòng chi .

【十四章】子曰、君子周而不比、小人比而不周。
[ Thập tứ chương ] tử viết , quân tử chu nhi bất bỉ , tiểu nhân bỉ nhi bất chu .

【十五章】子曰、學而不思則罔、思而不學則殆。
[ Thập ngũ chương ] tử viết , học nhi bất tư tắc võng , tư nhi bất học tắc đãi .

【十六章】子曰、攻乎異端、斯害也己。
[ Thập lục chương ] tử viết , công hồ dị đoan , tư hại dã kỷ .
【十七章】子曰、由、誨女知之乎、知之為知之、不知為不知、是知也。
[ Thập thất chương ] tử viết , do , hối nữ tri chi hồ , tri chi vi tri chi , bất tri vi bất tri , thị tri dã .

【十八章】【一節】子張學干祿。【一節】子曰、多聞闕疑、慎言其餘、則寡尤、多見闕殆、慎行其餘、則寡悔、言寡尤、行寡悔、祿在其中矣。
[ Thập bát chương ] [ nhất tiết ] tử trương học can lộc . [ Nhất tiết ] tử viết , đa văn khuyết nghi , thận ngôn kỳ dư , tắc quả vưu , đa kiến khuyết đãi , thận hành kỳ dư , tắc quả hối , ngôn quả vưu , hành quả hối , lộc tại kỳ trung hĩ .

【十九章】哀公聞曰、何為則民服。孔子對曰、舉直錯諸枉、則民服、舉枉錯諸直、則民不服。
[ Thập cửu chương ] ai công văn viết , hà vi tắc dân phục . Khổng tử đối viết , cử trực thác chư uổng , tắc dân phục , cử uổng thác chư trực , tắc dân bất phục .

【二十章】季康子問使民敬忠以勤、如之何。子曰、臨之以莊、則敬、孝慈、則忠、舉善而教不能、則勤。
[ Nhị thập chương ] quý khang tử vấn sử dân kính trung dĩ cần , như chi hà . Tử viết , lâm chi dĩ trang , tắc kính , hiếu từ , tắc trung , cử thiện nhi giáo bất năng , tắc cần .
hề
【廿一章】【一節】或謂孔子曰、子奚不為政。【二節】子曰、書云孝乎、惟孝友于兄弟、施於有政、是亦為政、奚其為為政。
[ Nhị thập nhất chương ] [ nhất tiết ] hoặc vị khổng tử viết , tử hề bất vi chánh . [ Nhị tiết ] tử viết , thư vân hiếu hồ , duy hiếu hữu vu huynh đệ , thi ư hữu chánh , thị diệc vi chánh , hề kỳ vi vi chánh.
【廿二章】子曰、人而無信、不知其可也、大車無輗、小車無軏、其何以行之哉。
[ Nhị thập nhị chương ] tử viết , nhân nhi vô tín , bất tri kỳ khả dã , đại xa vô nghê , tiểu xa vô nguyệt , kỳ hà dĩ hành chi tai .
【廿三章】【一節】子張問十世、可知也。【二節】子曰、殷因於夏禮、所損益、可知也、周因於殷禮、所損益、可知也、其或繼周者、雖百世、可知也。

[ Nhị thập tam chương ] [ nhất tiết ] tử trương vấn thập thế , khả tri dã . [ Nhị tiết ] tử viết , ân nhân ư hạ lễ , sở tổn ích , khả tri dã , chu nhân ư ân lễ , sở tổn ích , khả tri dã , kỳ hoặc kế chu giả , tuy bách thế , khả tri dã .
【廿四章】【一節】子曰、非其鬼而祭之、諂也。【二節】見義不為、無勇也。
[ Nhập tứ chương ] [ nhất tiết ] tử viết , phi kỳ quỷ nhi tế chi , siểm dã . [ Nhị tiết ] kiến nghĩa bất vi , vô dũng dã .
[center]

八佾第三
Bát dật đệ tam

【第一章】孔子謂季氏、八佾舞於庭、是可忍也、孰不可忍也。
[ Đệ nhất chương ] khổng tử vị quý thị , bát dật vũ ư đình , thị khả nhẫn dã , thục bất khả nhẫn dã . 【第二章】三家者、以雍徹。子曰、相維辟公、天子穆穆、奚取於三家之堂。
[ Đệ nhị chương ] tam gia giả , dĩ ung triệt . Tử viết , tương duy tích công , thiên tử mục mục , hề thủ ư tam gia chi đường .
【第三章】子曰、人而不仁、如禮何、人而不仁、如樂何。
[ Đệ tam chương ] tử viết , nhân nhi bất nhân , như lễ hà , nhân nhi bất nhân , như nhạc hà .
【第四章】【一節】林放問禮之本。【二節】子曰、大哉問。【三節】禮、與其奢也、寧儉、喪、與其易也、寧戚。
[ Đệ tứ chương ] [ nhất tiết ] lâm phóng vấn lễ chi bổn . [ Nhị tiết ] tử viết , đại tai vấn . [ Tam tiết ] lễ , dữ kỳ xa dã , ninh kiệm , tang , dữ kỳ dịch dã , ninh thích .
【第五章】子曰、夷狄之有君、不如諸夏之亡也。
[ Đệ ngũ chương ] tử viết , di địch chi hữu quân , bất như chư hạ chi vong dã .
【第六章】季氏旅於泰山。子謂冉有曰、女弗能救與。對曰、不能。子曰、嗚呼、曾謂泰山、不如林放乎。
[ Đệ lục chương ] quý thị lữ ư thái san . Tử vị nhiễm hữu viết , nữ phất năng cứu dữ . Đối viết , bất năng . Tử viết , ô hô , tằng vị thái san , bất như lâm phóng hồ .【第七章】子曰、君子無所爭、必也射乎、揖讓而升、下而飲、其爭也君子。
[ Đệ thất chương ] tử viết , quân tử vô sở tranh , tất dã xạ hồ , ấp nhượng nhi thăng , hạ nhi ẩm , kỳ tranh dã quân tử .

【第八章】子夏問曰、巧笑倩兮、美目盼兮、素以為絢兮。何為也。【二節】
[ Đệ bát chương ] tử hạ vấn viết , xảo tiếu thiến hề , mỹ mục phán hề , tố dĩ vi huyến hề . Hà vi dã . [ Nhị tiết ]

子曰、繪事後素。【三節】曰、禮後乎。子曰、起予者商也、始可與言詩已矣。
Tử viết , hội sự hậu tố . [ Tam tiết ] viết , lễ hậu hồ . Tử viết , khởi dư giả thương dã , thủy khả dữ ngôn thi dĩ hĩ.
【第九章】子曰、夏禮吾能言之、杞不足徵也、殷禮吾能言之、宋不足徵也、文獻不足故也、足、則吾能徵之矣。
[ Đệ cửu chương ] tử viết , hạ lễ ngô năng ngôn chi , kỷ bất túc trưng dã , ân lễ ngô năng ngôn chi , tống bất túc trưng dã , văn hiến bất túc cố dã , túc , tắc ngô năng trưng chi hĩ .

【第十章】子曰、禘、自既灌而往者、吾不欲觀之矣。
[ Đệ thập chương ] tử viết , đế , tự ký quán nhi vãng giả , ngô bất dục quan chi hĩ .

【十一章】或問禘之說。子曰、不知也、知其說者、之於天下也、其如示諸斯乎。指其掌。
[ Thập nhất chương ] hoặc vấn đế chi thuyết . Tử viết , bất tri dã , tri kỳ thuyết giả , chi ư thiên hạ dã , kỳ như thị chư tư hồ . Chỉ kỳ chưởng.
【十二章】【一節】祭如在、祭神如神在。【二節】子曰、吾不與祭、如不祭。
[ Thập nhị chương ] [ nhất tiết ] tế như tại , tế thần như thần tại . [ Nhị tiết ] tử viết , ngô bất dữ tế , như bất tế.

【一節】王孫賈問曰、與其媚於奧、寧媚於(燥 上穴，中土，下黽)、何謂也。【二節】子曰、不然、獲罪於天、無所禱也。
[ Nhất tiết ] vương tôn cổ vấn viết , dữ kỳ mị ư áo , ninh mị ư (táo thượng huyệt , trung thổ , hạ mãnh ) , hà vị dã . [ Nhị tiết ] tử viết , bất nhiên , hoạch tội ư thiên , vô sở đảo dã .
【十四章】子曰、周監於二代、郁郁乎文哉、吾從周。
[ Thập tứ chương ] tử viết , chu giam ư nhị đại , úc úc hồ văn tai , ngô tòng chu .

【十五章】子入大廟、每事問。或曰、孰謂鄹人之子知禮乎、入大廟、每事問。子聞之曰、是禮也。
[ Thập ngũ chương ] tử nhập đại miếu , mỗi sự vấn . Hoặc viết , thục vị châu nhân chi tử tri lễ hồ , nhập đại miếu , mỗi sự vấn . Tử văn chi viết , thị lễ dã .

【十六章】子曰、射不主皮、為力不同科、古之道也。
[ Thập lục chương ] tử viết , xạ bất chủ bì , vi lực bất đồng khoa , cổ chi đạo dã .
【十七章】【一節】子貢欲去告朔之餼羊。【二節】子曰、賜也、爾愛其羊、我愛其禮。
[ Thập thất chương ] [ nhất tiết ] tử cống dục khứ cáo sóc chi hí dương . [ Nhị tiết ] tử viết , tứ dã , nhĩ ái kỳ dương , ngã ái kỳ lễ .

【十八章】子曰、事君盡禮、人以為諂也。
[ Thập bát chương ] tử viết , sự quân tận lễ , nhân dĩ vi siểm dã .

【十九章】【一節】定公問君使臣、臣事君、如之何。孔子對曰、君使臣以禮、臣事君以忠。
[ Thập cửu chương ] [ nhất tiết ] định công vấn quân sử thần , thần sự quân , như chi hà . Khổng tử đối viết , quân sử thần dĩ lễ , thần sự quân dĩ trung .

【二十章】子曰、關睢樂而不淫、哀而不傷。
[ Nhị thập chương ] tử viết , quan tuy nhạc nhi bất dâm , ai nhi bất thương .
【廿一章】【一節】哀公問社於宰我。宰我對曰、夏后氏以松、殷人以柏、周人以栗、曰、使民戰栗。【二節】子聞之曰、成事不說、遂事不諫、既往不咎。
[ Nhị thập nhất chương ] [ nhất tiết ] ai công vấn xã ư tể ngã . Tể ngã đối viết , hạ hậu thị dĩ tùng , ân nhân dĩ bách , chu nhân dĩ lật , viết , sử dân chiến lật . [ Nhị tiết ] tử văn chi viết , thành sự bất thuyết , toại sự bất gián , ký vãng bất cữu .
【廿二章】【一節】子曰、管仲之器小哉。【二節】或曰、管仲儉乎。【三節】曰、管氏有三歸、官事不攝、焉得儉。【四節】然則管仲知禮乎。【五節】曰、邦君樹塞門、管氏亦樹塞門、邦君為兩君之好、有反坫、管氏亦有反坫、管氏而知禮、孰不知禮。

[ Nhị thập nhị chương ] [ nhất tiết ] tử viết , quản trọng chi khí tiểu tai . [ Nhị tiết ] hoặc viết , quản trọng kiệm hồ . [ Tam tiết ] viết , quản thị hữu tam quy , quan sự bất nhiếp , yên đắc kiệm . [ Tứ tiết ] nhiên tắc quản trọng tri lễ hồ . [ Ngũ tiết ] viết , bang quân thụ tắc môn , quản thị diệc thụ tắc môn , bang quân vi lưỡng quân chi hảo , hữu phản điếm , quản thị diệc hữu phản điếm , quản thị nhi tri lễ , thục bất tri lễ .

【廿三章】子語魯大師樂曰、樂其可知也、始作、翕如也、從之、純如也、
[ Nhị thập tam chương ] tử ngữ lỗ đại sư nhạc viết , nhạc kỳ khả tri dã , thủy tác , hấp như dã , tòng chi , thuần như dã ,

繳如也、繹如也、以成。
chước như dã , dịch như dã , dĩ thành .
【廿四章】儀封人請見、曰、君子之至於斯也、吾未嘗不得見也。從者見之、
[ Nhị thập tứ chương ] nghi phong nhân thỉnh kiến , viết , quân tử chi chí ư tư dã , ngô vị thường bất đắc kiến dã . Tòng giả kiến chi ,

出曰、二三子、何患於喪乎、天下之無道也久矣、天將以夫子為木鐸。
Xuất viết , nhị tam tử , hà hoạn ư tang hồ , thiên hạ chi vô đạo dã cửu hĩ , thiên tương dĩ phu tử vi mộc đạc .

【廿五章】子謂韶、盡美矣、又盡善也、謂武、盡美矣、未盡善也。
[ Nhị thập ngũ chương ] tử vị thiều , tận mỹ hĩ , hựu tận thiện dã , vị vũ , tận mỹ hĩ , vị tận thiện dã .

【廿六章】子曰、居上不寬、為禮
[ Nhị thập lục chương ] tử viết , cư thượng bất khoan , vi lễ
不敬、臨喪不哀、吾何以觀之哉。
bất kính , lâm tang bất ai , ngô hà dĩ quan chi tai .